Ha-shima

De laatste volle dag in Nagasaki hoeven we beiden niet te werken en hebben we gereserveerd voor sightseeing en nemen we een van de ouderwetse trammetjes (foto 2) naar het centrum. Als eerst op het programma staat 出島 (Dejima, met de "j" als "dj"). Letterlijk betekent dat "uitstekend eiland", in de topografische zin dan. Dat is eind zestiende eeuw in de baai van Nagasaki gebouwd om de Portugezen in op te hokken. Inmiddels is het lang niet meer een eiland omdat veel meer van de baai in latere tijden is ingepolderd, maar tegen die tijd was het ook niet zo interessant meer. Daarvoor wel; tijd voor een geschiedenislesje.

Halverwege de zestiende eeuw kwamen de Portugezen als eerste Europeanen in contact met Japan. Ze begonnen al gauw als een gek missionarissen te sturen met enig succes, zeker op Kyushu, het zuidelijkste van de vier hoofdeilanden van Japan. De Tokugawa Shoguns, die in 1600 de macht grepen na de vereniging van Japan door Oda Nobunaga en Toyotoma Hideyoshi in de 50 voorafgaande jaren en die macht meer dan 200 jaar zouden vasthouden, waren daar niet zo blij mee. Ze hadden gezien hoe verspreiding van het Christendom door de Europeanen op andere plekken als rechtvaardiging voor kolonisatie werden gebruikt en hadden geen zin in een hogere autoriteit dan zijzelf (of de keizer, die praktisch een marionet van de Shogun was). Zo werdt de beweegruimte van de Portugezen beperkt tot Dejima en werden bekeerde Japanners vervolgt. Toen de Portugezen daar op vrij fysieke manier tegen protesteerden (met kogels) wilden onze voorvaderen de Shogun wel een handje helpen met die Iberische onruststokers. De Hollanders waren wat minder principieel wat betreft geloof - de handel ging voor - en bovendien waren Portugezen Katholiek, getver. Als dank erfde de VOC Dejima en werdt ieder ander land, met uitzondering van China (die overigens ook alleen in Nagasaki mochten komen), uit Japan verbannen. Dat heeft bijna de hele Edo-periode, meer dan tweehonderd jaar, geduurd totdat de Amerikanen een gunboat naar Tokyo stuurde met het vriendelijke, doch dringende verzoek of zij niet ook wat handel mochten drijven. Al die tijd was Dejima, via de Hollanders, Japan's enige kijk in de bredere wereld en vooral Europa, waar het toen vrij hard ging. Die vooruitgang in onder andere de geneeskunde leidde in Japan tot de "Rangoku", van "Horanda-goku", letterlijk "Nederlandse studie", wat later algemenere westerse studies werden en de reden dat deze episode van de geschiedenis in Japan standaardcurriculum op de middelbare school is.

Enfin, voor wie er nog niet is afgehaakt, tegenwoordig is Dejima voor een gedeelte weer nagebouwd (foto's 3, 4, 5) en in een museum veranderd. Helemaal gaat niet omdat een omgelegde rivier een deel van het eiland in beslag neemt. Leuk, interessant, veel porselein dat is opgegraven en geschiedenis die in nog véél meer detail gaat dan ik hierboven. Ik zal het jullie besparen.

Na wat broodjes van de bakker op de kade te hebben gegeten pakken we de tourboot naar Gunkanjima - "Battleship Island". Eigenlijk heet het Hashima, maar door de vorm van de 8 meter hoge zeemuur en de verlaten betonnen flats heeft het deze bijnaam gekregen. Kijk maar naar de foto's. Onderweg komen we ook nog wat echte slagschepen tegen bij de scheepswerven van Mitsubishi. Niet van het leger, want dat heeft Japan volgens de naoorlogse grondwet niet, maar van de "self-defence force". Maak daarvan wat je wilt. Ik kan het niet laten ook hier weer wat geschiedenis te rond te sprinkelen, dus daar gaat ie:

Nadat in 1868 het Tokugama Shogunaat ten val kwam bij het herstel van de keizerlijke macht onder keizer Meiji (de vernedering van het door de Amerikanen gedwongen worden de grenzen open te stellen speelde hierbij ook een rol), industrialiseerde Japan in een duizelingwekkende vaart. Deel hiervan was de opkomst van grootindustriëlen, zoals Mitsubishi rondom Nagasaki. Om die industrie te drijven waren kolen nodig. En laat men die nou net vinden onder het piepkleine Hasima eiland, 15 kilometer van Nagasaki. Mijntje bouwen, mijners daarnaartoe verhuizen, weinig ruimte en voila, eerste betonnen flatgebouw in Japan. Dat ging nog een tijdje door totdat er in 1959 ruim vijfduizend mensen op die steen in de zee gepropt zaten. Een goed deel daarvan zakte iedere dag in 90 seconden een kilometer onder de zeebodem om 8 uur later in 10 minuten de rit omhoog weer te maken. In 1974 sloot de mijn vanwege de overgang op olie in de industrie en binnen drie maanden was iedereen pleite. Nu staat het vanwege de indrukwekkende betonnen ruïnes op de werelderfgoedlijst voor industrie.

Nadat we ons tegoed hebben gedaan aan het ruige, door orkanen in elkaar gebeukte betonnen skelet van Gunkanjima is het tijd voor een rustig wandelingetje door het park. We gaan naar Glover Garden, vernoemd naar de Schotse industrieel en handelaar die heeft bijgedragen aan de industriële Revolutie in Japan. Het park bevat een heel aantal Westers-in-Japan-stijl gebouwen die door vergelijkbare figuren als Thomas Blake Glover zijn neergezet (vaak in andere delen van Nagasaki, maar naderhand hierheen verhuisd). Best een mooi park, met een mooi uitzicht over de stad, maar een stuk minder interessant dan Dejima en zeker niet drie keer de toegangsprijs waard. We sluiten de avond passend multicultureel af met een lokale specialiteit in Chinatown.Read more